De crypte onder de kerk van Rennes-le-Château
Onlangs op 26 augustus 2011 kwam de gemeenteraad van Rennes-le-Château met uitermate verrassend en belangrijk nieuws naar buiten: er werd namelijk beslist dat de ervaren Belgische architect Paul Saussez, die al meer dan 15 jaar de geschiedenis van Rennes-le-Château en de plaatselijke kerk heeft onderzocht, werd aangesteld om een vergunningsdossier voor te bereiden om archeologische opgravingen uit te voeren in de dorpskerk van Rennes-le-Château.
In afwachting van de ongetwijfeld belangrijke vondsten van Paul Saussez, is het interessant om hier eens een licht te werpen op onze kennis van de crypte. Er zijn meerdere aanwijzingen dat de oorsprong van Saunières onverklaarbare rijkdom terug te leiden valt tot een ontdekking in de crypte in de kerk van Rennes-le-Château. De crypte bestaat wel degelijk en aan de hand van bewijsmateriaal zal dit hier aangetoond worden. Maar laten we eerst even een licht werpen op wat een crypte nu precies is.
Kan Paul Saussez het geheim van Saunière mogelijk binnenkort ontraadselen
dankzij archeologische opgravingen in de kerk van Rennes-le-Château?
Wat is een crypte?
Het woord crypte komt van het Griekse woord krúptein dat 'verbergen' betekent. Tijdens de eerste eeuwen van onze jaartelling werden vreedzame christenen, die door de Romeinen vervolgd en gedood waren, namelijk begraven in ondergrondse verborgen catacomben, uit het zicht van de overheerser. Later werden er zelfs kerken gebouwd op deze verborgen begraafplaatsen om de martelaren te eren en vandaar uit groeide het idee van de crypte.
Een voorbeeld van een catacombe in Rome
(Foto © http://jongerlo.org)
In de hedendaagse christelijke wereld gebruikt men het woord crypte om een grafkelder onder een kerk aan te duiden die relikwieën of graftombes bevat. Meestal bevond de crypte zich onder de apsis van de kerk, vlak onder het altaar. In latere tijden werden naast de crypte ook de graftombes van geestelijken, edellieden of hun bloed-en aanverwanten ondergebracht.
Zoals men later in dit artikel zal lezen, bevinden er zich onder de kerk van Rennes-le-Château twee soorten grafruimtes die we echter vaak beide met de overkoepelende term 'crypte' zullen aanduiden.
Voorwaarden voor een crypte
In de uitgave Parle-moi de Rennes-le-Château van 2010 kwam de Franse onderzoeker Patrick Mensior met een interessant artikel naar buiten. Het betrof hier om uittreksel van een 19de-eeuws Frans kerkelijk wetboek dat de voorwaarden voor de constructie, bemeubeling en decoratie van kerken volgens de canonieke wetten besprak (Mensior 2010).
In het kerkelijk boek werd ook een apart hoofdstuk gewijd aan de voorwaarden voor een crypte in een kerk. Vooral artikel 2 is voor ons interessant en ook zeer uitdrukkelijk:
| Régulièrement, une crypte n'a pas de raison d'être si elle ne contient pas le tombeau d'un saint. Il ne faut jamais rien faire d'inutile dans une église. |
Vertaald naar het Nederlands wil dit zeggen dat er volgens de de kerkelijke wetten enkel en alleen een crypte in een kerk kan bestaan als er een graftombe van een heilige aanwezig is. Mogelijk moet deze stelling ook uit te breiden zijn naar allerhande religieuze objecten. Bovendien heeft een crypte tot doel om de gelovigen zo dicht mogelijk bij het lichaam van de heilige te brengen, zodat ze hier in stilte kunnen bidden (Mensior 2010).
Een voorbeeld van een relikwie uit de abdij van Saint-Hilaire; een voorarm van een heilige.
(Foto © Beauseant 2010)
Als de kerk van Rennes-le-Château een crypte bezit, wil dit dus zeggen dat er een heilige begraven is. De hamvraag is natuurlijk: "Welke heilige?" Als men weet dat Saunière zelfs vele misintenties ontving van congregaties uit het belangrijkste katholieke heiligdom van Frankrijk, namelijk Lourdes, kan dit niet anders dan een belangrijke heilige zijn.
We gaan hier niet speculeren over wat er zich precies in de crypte kan bevinden, want dat is niet het doel van dit artikel. Laten we daarom even kijken naar de harde bewijzen voor het bestaan van een crypte in de kerk van Rennes-le-Château.
Het oude kerkregister uit 1694
In hun uitstekende boek L'Héritage de l'abbé Saunière beschrijft het echtpaar Antoine Captier en Claire Corbu hoe zij dankzij hun (schoon)vader Noël Corbu en via erfenis van Marie Dénarnaud in het bezit kwam van Saunières persoonlijke papieren.
Tussen de papieren erfenis van Saunière het koppel Captier-Corbu een oud kerkregister uit 1694, dat voornamelijk werd ingevuld door pastoor Vernat, één van Saunières voorgangers. Onlangs heeft het koppel Captier-Corbu het kerkregister weggeschonken en is het momenteel in handen van het gemeentebestuur van Rennes-le-Château.
De volgende passage maakt duidelijk waarom Saunière het oude kerkregister zo koesterde tussen zijn persoonlijke bezittingen:
Het oude kerkregister uit 1694
met de beruchte passage over de Tombeau des Seigneurs
(Foto © Jean-Luc Robin 2005)
|
"L'an mil sept cents cinq le trentième jour de mars est décédée, dans le château de ce lieu, dame Anne Delsol, agée d'environ septante cinq ans, veuve de messire Marc Antoine Dupuy, sieur de Pauligne, ancien trésorier de France de la généralité de Montpellier... elle a été inhumée le trente et un du dit mois, dans l'église de ce lieu, au tombeau des Seigneurs qui est auprès du Balustre..."
In het jaar 1705 is op de dertigste dag van de maand maart overleden in het kasteel van dit dorp, mevrouw Anne Delsol, op ongeveer 75-jarige leeftijd, weduwe van de heer Marc Antoine Dupuy, heer van Pauligne, oud-thesaurier van de regio Montpellier... ze werd op de eenendertigste dag van deze maand begraven, in de kerk van deze plaats, in de graftombe van de Edelen die zich nabij de Baluster bevindt..."
|
Dit commentaar van pastoor Vernat bewijst duidelijk dat de plaatselijke edellieden na hun dood werden bijgezet in een grafruimte onder de kerk, de Tombeau des Seigneurs zoals de crypte genoemd werd. De locatie van deze crypte wordt zelfs expliciet genoemd door Vernat, namelijk qui auprès du Balustre.
Toegang tot de crypte naast de 'Balustre'
Over de interpretatie van het woord 'Balustre' bestaat enige twijfel, want volgens verschillende onderzoekers zijn twee plaatsen mogelijk.
Volgens het echtpaar Captier-Corbu zou het woord 'Balustre' slaan op de houten pilaar die ooit de oude houten preekstoel ondersteunde. Niet onlogisch want deze houten pilaar is door zijn voorgeschiedenis sowieso al in mysterieën gehuld; het was tijdens Saunières restauratie-en afbraakwerken in 1887 dat Antoine Captiers overgrootvader in een geheim luik van deze pilaar een glazen flesje met perkament had gevonden. Volgens de Captiers moet men de toegang tot de crypte dus ergens rond het gebied van de oude preekstoel kunnen terugvinden (Captier & Corbu 1985).
|
|
|
Links de 'Balustre' volgens het koppel Captier-Corbu de houten pilaar van de preekstoel.
Rechts de communiebank die volgens Saussez de 'Balustre is. (Foto's © Saussez 2004). |
De Belgische architect en Rennes-le-Château onderzoeker Paul Saussez is echter een andere mening toegedaan. Aan de hand van oude woordenboeken uit de tijd van Vernat concludeerde hij dat het woord 'Balustre' stond voor een 'communiebank', ook 'balustrade' genoemd. Aangezien de preektstoel en de communiebank in feite ongeveer kort bij elkaar lagen, moet één van de toegangen tot de Tombeau des Seigneurs aldaar gezocht worden.
Crypte verzegeld tussen 1724-1739
"Als er wel degelijk een crypte aanwezig was in de kerk, waarom werd de adelijke dame Marie de Nègre d'Hautpoul de Blanchefort dan buiten op het publieke kerkhof rond de kerk begraven?" is een vraag die menigeen zich zal stellen.
De adel werd in latere tijden waarschijnlijk op het kerkhof begraven omdat er simpelweg geen plaats meer was in de crypte. Mogelijk is het om deze reden dat de crypte werd dichtgemaakt. Over het tijdstip wanneer de crypte werd afgesloten kunnen de oude kerkregisters mogelijk soelaas brengen.
Via het kerkregister van 1694, onderhouden door pastoor Vernat, weten we dat er naast de dame Anne Delsol nog twee andere edelen in verband gebracht met de crypte. De laatste die vermeld werd, is een zekere Henry du Vernet. Hij overleed in 1724 en werd eveneens in de crypte bijgezet (Mensior 2010).
Vermelding van het begraven van Henry du Vernet in de Tombeau des Seigneurs
(Foto © Mensior 2010).
Het kerkregister van Vernat stopt in 1725, het jaar waarin het priesterschap van Vernat in Rennes-le-Château ten einde liep. Het volgende gekende kerkregister begint pas met het jaar 1736. Er is dus met andere woorden sprake van een hiaat van elf jaar (Mensior 2010).
In het volgende register uit 1736 komen we te weten dat de eerstvolgende gestorven edelman, waar we weet van hebben, de kleine Joseph d'Haupoul was. De enige zoon van François d'Haupoul en Marie de Nègre werd slechts twee jaar oud. Het kerkregister vermeldt uitdrukkelijk dat de kleine Joseph op het kerkhof begraven werd (Mensior 2010).
Paul Saussez vermoedt dat de verzegeling van de crypte mogelijk ook te maken zou hebben met de dood van Joseph d'Haupoul. Hij was de laatste mannelijke telg van de Hautpoul-familietak uit Rennes en met zijn dood had de Tombeau des Seigneurs geen bestaansredenen meer (Saussez 2011).
De grafsteen van de slechts twee jaar oud geworden Joseph d'Haupoul
(Foto © Beauseant 2011).
Via de kerkregisters kunnen we dus niet anders dan constateren dat de toegang tot de Tombeau des Seigneurs ergens werd afgesloten tussen 1724, het jaar dat Henry du Vernet begraven werd in de grafkelder en 1739 wanneer Joseph d'Haupoul op het kerkhof van Rennes-le-Château ten grave werd gedragen (Mensior 2010).
In die vijftien jaar durende periode tussen 1724 en 1739 kende Rennes-le-Château heel wat priesters. In 1725 beëindigde pastoor Vernat zijn priesterschap in Rennes-le-Château en tot de aanstelling van Jean Bigou (de oom van Antoine Bigou en latere priester van Rennes-le-Château) in 1736 werden de kerkelijke zaken in Rennes-le-Château behandeld door Kapucijner broeders. Andere bronnen vermelden echter dat pastoor Verger de voorganger van Jean Bigou was. Het is tot op heden echter onduidelijk om vast te stellen wie van al deze geestelijken de toegangen tot de crypte liet dichtmaken.
Herontdekking door Saunière
Er bestaat geen twijfel over dat Saunière de toegang tot de crypte in 1891 herontdekt heeft tijdens zijn restauratiewerken. Zijn dagboek van september 1891 met daarin het fragment 'Découverte d'un tombeau' spreekt hierover boekdelen.
Découverte d'un tombeau
Ontdekking van een graftombe, gedateerd 21 september 1891.
(Foto © Corbu & Captier 1985).
Dankzij zijn aantekeningboekjes, waarin Saunière zorgvuldig de salarissen van de werklieden noteerde, weten we dat hij op die dag zijn werklieden de installatiewerken van de nieuwe preekstoel liet voorbereiden. Het is dus in de buurt van de oude preektstoel en de 'Balustre' waar er waarschijnlijk een mogelijke toegangstrap tot de crypte begint.
Artistieke interpretatie van hoe Saunière mogelijk de Tombeau des Seigneurs ontdekte
('Le secret de l'abbé Saunière' © Antoine Captier, Marcel Captier en Michel Marrot)
De speurtocht naar de crypte vanaf 1956
Reeds kort na de dood van Saunière en zeker na de komst van Noël Corbu in Rennes-le-Château bestonden er reeds sterker wordende geruchten dat Saunière een schat zou hebben ontdekt in zijn kerk. De eerste schattenjagers vonden al vrij vlug hun weg naar Rennes-le-Château om niet-archeologische opgravingen te verrichten in de kerk.
De eersten die de kerkvloer onder handen namen waren Malacan, een arts uit Chalabre, en René Descadeillas, journalist en hoofdarchivaris van de bibliotheek van Carcassonne. Ze werden hierbij vergezeld door de heren Brunon, Busque en Rivals. In de eerste maanden van 1956 vonden zij onder de vloer vlak voor het altaar een geperforeerde schedel.
Vanaf dat moment doken er elk jaar steeds meer en meer fortuinzoekers op in het dorp die opgravingen verrichten waaronder ook in en rond de kerk zelf. De belangrijkste namen waren Noël Corbu zelf, de ingenieur Jacques Cholet, de schrijver Robert Charroux, Roland Domergue vergezeld met een medium en later ook Henri Buthion.
Vooral de Parijse ingenieur Jacques Cholet heeft hierbij de meest verrassende resultaten geboekt in 1959. Cholet schreef zijn vondsten en bevindingen over zijn opgravingen in Rennes-le-Château later neer in het befaamde Cholet-rapport.
In 2001 overliep de Belgische onderzoeker Paul Saussez het Cholet-rapport samen met de notaris André Gastou, die aanwezig was tijdens Cholets opgravingen in de kerk en diens vondsten registreerde. Gastou bevestigde dat Cholet inderdaad een trap had ontdekt onder de preekstoel die naar het kerkhof leidde en beaamde eveneens dat hij een stenen boog van een mogelijke deuropening had gevonden in de vloer van Saunières geheime kamertje in de kerk. Cholet dacht, net als Saussez, dat er mogelijk een doorgang was onder de kerk vanaf deze locatie.
De boog van een toegang naar de crypte zichtbaar in Saunières geheime kamertje,
voor het eerst ontdekt door Jacques Cholet in 1959
(Foto © Saussez 2002).
Cholet heeft de zaak echter niet verder onderzocht. Sommigen zoals Gérard de Sède beweren dat dit was omdat onbekenden een 'boobytrap' hadden geplaatst in de kerk met een zware steunbalk, waarbij Cholet ternauwernood aan de dood ontsnapt was. Vervolgens zou Cholet hals over kop uit het dorp vertrokken zijn om er nooit weer weder te keren.
Dit verhaal is echter geen fabel want verschillende personen konden ervan getuigen. Waarschijnlijk konden bepaalde dorpelingen de Parijzenaar niet echt luchten. Cholet liet zich echter niet doen en hij werd later nog terug gezien in het dorp om onder meer Roland Domergue te assisteren bij diens excavaties. Waarschijnlijk had Cholet eerdere opgravingen gestaakt omdat hij aan het einde van zijn geldmiddelen zat om verdere opgravingen te financieren.
Het laat echter duidelijk zijn dat Saunière vanaf 1891 de kerktuin en het kerhof liet afsluiten om pottenkijkers buiten te houden. Bovendien liet hij in januari 1892 het geheime kamertje naast de sacristie aan de kerk oprichten om naar harte lust te kunnen graven naar de mogelijke pelgrimsdoorgang die naar de crypte leidde. Aan de andere kant voerde de pelgrimsdoorgang naar het kerkhof, waar Saunière in 1895 zwaar begon te graven op zoek naar de tweede toegang (Saussez 2004).
De toegang tot de Tombeau des Seigneurs
en de pelgrimsdoorgang naar de crypte vanaf het kerkhof en de kerktuin
(Foto © Paul Saussez 2004)
Het professionele bodemonderzoek van professor Eisenman
In de eerste jaren van de 21ste eeuw kwam Rennes-le-Château in het nieuws toen de vermaarde Amerikaanse professor Robert Eisenman van de California State University met zijn team geraadpleegd werd om hoogtechnologisch bodemonderzoek ter verrichten in de kerk van Rennes-le-Château en Tour Magdala.
Robert Eisenman is vooral gekend voor zijn baanbrekende werk aangaande de Dode Zee-rollen en werd door de gemeenteraad van Rennes-le-Château geconsulteerd via Michael Baigent. Deze co-auteur van The Holy Blood and the Holy Grail had Eisenman in de vroege jaren '90 geassisteerd bij grondradaronderzoek in Qumran (Saussez 2011).
De Amerikaanse professor Robert Eisenman
van de California State University
(Foto © Le trésor du curé - Envoyé Spécial 2003)
In april 2001 voerde het Amerikaanse team van Eisenman de eerste grondradarscans uit in de kerk en Tour Magdala. De scans toonden twee anomalieën aan onder de vloer van het schip van de kerk die niet dieper waren dan 60 cm. Waarschijnlijk ging het hier om banale overblijfselen van Saunières restauratiewerken of om de breekwerken de schattenjagers als Cholet in de jaren '50 en '60 (Saussez 2011).
Ook zou een bodemscan in Tour Magdala een rechthoekig voorwerp voorwerp aan het licht hebben gebracht. Het was dit laatste dat voor heel wat speculatie in de media zorgde; men ging er van uit dat het hier misschien ging om een verborgen koffer van Saunière (Saussez 2011).
Terwijl de bodemscans in de kerk in maart 2002 verder werden gezet door Eisenmans team, werd er een aanvraag ingediend bij de lokale autoriteiten om een archeologische opgraving te verrichten.
Bodemonderzoek uitgevoerd in maart 2002
door het Amerikaanse team van professor Robert Eisenman
(Foto © Le trésor du curé - Envoyé Spécial 2003)
Op het ogenblik van dat bodemonderzoek was de Belgische architect en onderzoeker Paul Saussez, een expert aangaande de crypte, aanwezig. Hij merkte op dat bodemscans werden uitgevoerd op plaatsen in de kerk, onder andere in het schip, waar er weinig kans was om sporen van een crypte terug te vinden. Ook zag hij dat de draagbare meettoestellen van de wetenschappers slechts waren afgesteld om grondecho's te ontvangen tot op 1,5 m (Saussez 2011).
Saussez gaf hen vervolgens de raad om aan de slag te gaan in de apsis van de kerk waar het altaar gevestigd is en waar men een crypte normaal gezien onder kan vinden. Hij vroeg hen ook om hun apparatuur af te stellen tot een diepte van 5 m (Saussez 2011).
Ondertussen werd de opgravingsaanvraag van Eisenmans team geweigerd door het Comité Inter-Régional d'Archéologie (CIRA) dat dergelijke archeologische aanvragen behandelt.
Kost wat kost wou de lokale gemeenteraad onder leiding van de toenmalige dubieuze burgemeester Jean-François Lhuillier echter opgravingen verrichten onder Tour Magdala waar ze de verborgen (schat)kist van Saunière wouden vinden. In augustus 2003 mocht een gemeentearbeider het houweel boven halen onder het oog van de burgemeester, professor Eisenman, Michael Baigent en een leger aan journalisten. Groot was hun ontgoocheling toen enige tijd later de vermeende koffer van Saunière slechts een rechthoekig stuk rotsblok bleek te zijn (Saussez 2011)!
De bodemonderzoekresultaten - Bevestiging van Saussez' vermoedens
Pas in september 2003 liet professor Eisenman de resultaten van hun grondradarscans zien op de jaarlijkse vergadering van een geografische vereniging in Wisconsin. De meetresultaten van de scans in de apsis, die op advies van Paul Saussez werden uitgevoerd, werden echter niet getoond (Saussez 2011).
Saussez bleef echter niet bij de pakken zitten en diende een verzoek in om een kopie van de grondradarresultaten van Eisenmans team te bemachtigen. Uiteindelijk na 20 maanden wachten, kreeg Saussez ze in mei 2005 in handen. Het lange wachten was de moeite waard geweest want de bodemscans hadden aangetoond dat er zich op 5 meter diepte onder de apsis van de kerk een ondergrondse holte bevond, precies zoals Saussez voorspeld had (Saussez 2011).
Eisenmans bodemscans tonen duidelijk de holte onder de apsis aan op 5 m diepte:
de crypte bestaat wel degelijk!
(Foto © Eisenman & Saussez 2002-2005)
De bodemonderzoeksresultaten werden trouwens bevestigd door een tweede onafhankelijk onderzoeksteam. In april 2008 vroeg de Britse zakenman Sir Richard Heygate aan de gemeenteraad van Rennes-le-Château om op zijn beurt grondradaronderzoek uit te voeren. Op 7 mei 2008 kreeg hij de toestemming en de kerkvloer werd volledig afgescand. Resultaten werden wederom niet naar buiten gebracht en de notulen van de gemeenteraadsvergadering zwegen ook in alle talen.
De Britse zakenman Sir Richard Heygate
(Foto © www.bartandbounder.com)
Via betrokken personen slaagde Saussez er toch in om informatie te vergaren aangaande de onderzoeksresultaten utgevoerd door het team van Sir Richard Heygate. Het bestaan van de holte onder de apsis werd nogmaals bevestigd en er werd ook een tweede ruimte onder het schip van de kerk gevonden. Beide kamers, de Tombeau des Seigneurs en de crypte, zouden ook via een smalle doorgang met elkaar verbonden zijn. Bovendien zou er een 'onbepaalde massa' waargenomen zijn in de ruimte onder de apsis, die mogelijk op een sarcofaag zou kunnen duiden van de heilige.
CGI-voorstelling van de Tombeau des Seigneurs en de crypte met sarcofaag
onder de kerk van Rennes-le-Château, ontworpen door architect Paul Saussez
(Foto © Paul Saussez 2004)
Recente ontwikkelingen in 2011
Momenteel bereidt Paul Saussez zorgvuldig een uitgebreid dossier voor om bepaalde instanties zoals La Direction Régionale des Affaires Culturelles Languedoc-Roussillon (DRAC) te overtuigen om archeologische opgravingen uit te voeren. In het verleden was de reactie van het DRAC steeds afwijzend omdat er volgens hen geen gegronde redenen waren voor een dergelijke excavatie en daarom gaven ze onder meer het team van professor Eisenman geen toestemming. Eveneens zal Saussez op zoek gaan naar de geschikte archeoloog voor de job en probeert hij bovendien geldmiddelen te verzamelen om dit project te financieren.
Laten we allemaal hopen dat Paul Saussez in de toekomst groen licht zal krijgen van de betrokken autoriteiten zodat het jaar 2012, via de ontdekkingen in de crypte, de Rennes-le-Château-annalen kan ingaan op een positieve manier om zodoende de achterlijke ideeën van doemdenkers en lichtzinnigen in verband met de berg Bugarach te overschaduwen.
Bijzondere dank aan Mr. Paul Saussez die me toeliet te citeren uit zijn werken, me rijkelijk zijn persoonlijke verhalen en informatie aanbod en me de toestemming gaf om de afbeeldingen van zijn CD-ROM te gebruiken.
Grand merci aussi à Monsieur Patrick Mensior de m'avoir donné l'autorisation de paraphraser quelques fragments de son article "L’état de l’église de Rennes-le-Château en 1808!" dans son bulletin Parle-moi de Rennes-le-Château 2010.
